فصل دوم – ساختار سلولی

شامل نکات مهم نمونه سوال و…

فصل دوم – ساختار سلولی

نظریه ی سلولی
نظریه سلولی در شکل امروزی آن به صورت زیر است:
۱ – پیکر همه موجودات زنده از سلول ساخته شده است.
۲ – سلول کوچکترین واحد سازنده پیکر موجودات زنده است و واکنش های شیمیایی اساسی درون آن انجام می شود.
۳ – هر سلول از تقسیم سلول های دیگر به وجود آمده است.

ساختار سلول

هر سلول از سه بخش اساسی تشکیل شده است: غشا، سیتوپلاسم و هسته. غشا پرده ای نرم است که پیرامون سلول را می پوشاند. سیتوپلاسم ماده ای است که فضای درون سلول را پر می کند و در آن اجزایی به نام اندامک وجود دارد. هسته در میان سیتوپلاسم قرار گرفته است و نقش اساسی و اصلی را در زندگی سلول برعهده دارد.

غشای پلاسمایی و دیواره سلول
غشای پلاسمایی پرده ای است که اطراف سلول را فراگرفته است. این پرده از ورود مواد ناخواسته به درون سلول جلوگیری می کند و مواد لازم مانند آب، اکسیژن و مواد غذایی را به درون سلول راه می دهد. به عبارت دیگر غشای پلاسمایی خاصیت نفوذ پذیری انتخابی دارد، همچنین غشا می تواند بعضی مواد محیط پیرامون سلول را شناسایی کند. سلول های گیاهی، باکتری ها و قارچ ها دیواره ضخیم و محکمی در روی غشای پلاسمایی خود دارند که دیواره سلولی نامیده می شود. سلول های جانوری دیواره ندارند و به همین دلیل بسیاری از بخش های گیاهان محکمتر از بخشهای درون بدن جانوران است. دیواره سلولی خاصیت نفوذپذیری انتخابی ندارد اما موادی که در دیواره سلولی وجود دارد از حمله میکرب های بیماری زا به سلول جلوگیری می کنند.

سیتوپلاسم و اندامک های درون آن
سیتوپلاسم بخشی از سلول است که ترکیب اصلی آن آب و پروتئین های محلول در آب اند. بسیاری از واکنش های شیمیایی زیستی در این ماده، یا درون اندامک های آن صورت می گیرند. مهم ترین اجزای سیتوپلاسمی عبارت اند از:

ریبوزوم ها:
ریبوزم ها دانه های بسیار کوچکی هستند که در همه سلول ها وجود دارند. ریبوزوم ها محل های ساخته شدن پروتئین در سلولها هستند. ریبوزوم ها اغلب روی شبکه آندوپلاسمی قرار دارند.

شبکه آندوپلاسمی :
لوله های منشعب و باریکی هستند که در سرتاسر سیتوپلاسم کشیده شده اند و در بعضی بخش ها حجیم اند و به صورت کیسه درآمده اند. کار شبکه آندوپلاسمی ، تولید کردن و بردن مواد به بخش های مختلف سیتوپلاسم است.

میتوکندری:
میتوکندری ها اندامک های نسبتاً درشتی هستند که غشای دو لایه ای دارند. کار میتوکندری ها آزاد کردن انرژی مواد است.

واکوئل :
واکوئل ها کیسه هایی هستند که درون بسیاری از سلولها جای دارند. درون این کیسه ها موادی مانند آب ، مواد غذایی و مواد زاید انباشته می شود.

دستگاه گلژی:
این دستگاه از کیسه هایی تشکیل شده است که روی هم قرار دارند و مجموعاً در ترشح مواد به خارج از سلول نقش دارند.

لیزوزوم ها:
کیسه هایی هستند که مواد درون آن باعث تجزیه و گوارش مواد می شوند. کلروپلاست : کلروپلاست ها اندامک های سبز رنگی هستند که درون بعضی سلول های گیاهی وجود دارند. کار کلروپلاست ها انجام عمل فتوسنتز است.

هسته
هسته بزرگترین اندامک درون سلول است که توسط یک غشای دو لایه پوشیده شده است که هسته را از سیتوپلاسم جدا می کند. درون هسته چند رشته بلند و نازک به نام کروماتین وجود دارد. ماده اصلی کروماتین DNA و پروتئین است. جسمی به نام هستک که ریبوزوم ها در آنجا ساخته می شوند و مایعی به نام شیره هسته نیز درون هسته وجود دارد. هنگامی که سلول ها می خواهند تقسیم شوند، هر رشته کروماتین مضاعف ، فشرده و ضخیم می شود و به جسم مشخصی به نام کروموزوم تبدیل می شود. هر کروموزم از دو کرماتید ساخته شده است . این دو کروماتید در محلی به نام سانترومر به هم متصل هستند.

گوناگونی و سازمان یافتگی سلول ها

سلول های موجود در پیکر موجودات زنده پرسلولی، معمولاً از نظر شکل و کار یکسان نیستند. گروهی از سلول ها که هماهنگ با یکدیگر وظیفه خاصی در بدن انجام می دهند. یک بافت را تشکیل می دهند مانند بافت های عصبی و ماهیچه ای گروهی از بافت ها که با همکاری یکدیگر وظیفه خاصی را انجام می دهند، یک اندام نامیده می شوند مانند قلب و معده . چند اندام که هماهنگ با یکدیگر وظیفه خاصی را انجام می دهند یک دستگاه را تشکیل می دهند مانند دستگاه گوارش.

تقسیم سلول

تقسیم شدن سلول ظاهراً آسان به نظر می رسد، اما اینگونه نیست که سلول هنگام تقسیم شدن ، بسادگی از وسط دو نیم شود. وقتی که سلولی تقسیم می شود و دو سلول یکسان به وجود می آورد، یکی از مشخص ترین وقایع آن تقسیم هسته است. تقسیم هسته سلول به دو هسته همانند، میتوز نام دارد. در تقسیم میتوز کروموزمهای موجود در هسته که قبل از تقسیم مضاعف شده اند، به دو گروه کاملاً مشابه مجزا می شوند. پس از تقسیم هسته، سیتوپلاسم نیز تقسیم می شود. هر سلول جدید باید تمام اجزای مورد نیاز از قبیل هسته، میتوکندری و غیره را دریافت کند.

سرطان
در بدن ما عواملی وجود دارد که تقسیم سلولی را کنترل می کند. گاهی در بعضی قسمتهای بدن این عوامل کنترل کننده از کار می افتند و در نتیجه در اثر تقسیم بیش از حد تعداد زیادی سلول در یک نقطه از بدن جمع می شوند. این توده سلول های غیرعادی را که دائماً در حال تقسیم هستند تومور می نامند. تومورها دو نوع اند: بدخیم (کشنده) و خوش خیم (غیرکشنده)

خودآزمایی فصل دوم

۱ – کدامیک از سلول های زیر فاقد دیواره سلولی است؟
الف ) سلول قارچ
ب) سلول ماهیچه ای
ج) سلول ریشه درخت
د) سلول باکتری کروی

۲ – مواد زاید در کدام اندامک انباشته می شود؟
الف) میتوکندری
ب) شبکه آندوپلاسمی
ج)لیزوزوم
د) واکوئل

۳ – محل اتصال دو کرماتید چه نام دارد؟
الف) سانترومر
ب)کروموزم
ج) لیزوزوم
د) کروماتین

۴ – کدام اندامک در آزادسازی انرژی مواد نقش دارد؟
الف) هستک
ب) کروموزوم
ج) میتوکندری
د) واکوئل

۵ – کروماتین و کروموزوم از کدام دو ماده زیر تشکیل شده اند؟
الف ) DNA و چربی
ب) DNA و پروتئین
ج)DNA و قند
د) چربی و آب
 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: