ادبیات فارسی اول دبیرستان فصل دو
شامل:معنی نکات و…
خودآزمایی درس ۵ :
ا – دو نمونه از اعتقادات عیاران را در متن بیابید و بیان کنید : با توجه به گفت و گوی سمک و آتشک با یکدیگر، عیاران «به عهد و پیمان خود پای بندی داشته اند» : «رازدار» و «جوان مرده» بوده اند.
۲ – کدام ضرب المثل این درس در زبان امروز رایج است؟
شیرآمدی یا روباه ؟
۳ – در سخن ((انگشتری به من داد تا چون تو را پیش می برم. از عهده ای من کار من بیرون آید)) انگشتری به من داد بیانگر چه مفهومی است؟
با دادن انگشتربه عنوان تضمین به من قول داد و مرا مطمئن کرد.
۴ – سمک در گفتگوبا سیاه گیل، چه کسی را برادر خود معرفی کرد؟
آتشک
۵ – سه عبارات را که در نثرامروز موجود است در متن پیدا کنید.
دیروز قطران را دل سنگ دیدم ./ آتشک در دست و پای سمک افتاد / شیرآمدی یا روباه ؟
۶- کار سمک در مورد قطران خیانت بود یا سیاست ؟ چرا؟
سیاست بود زیرا عهد و پیمانی بین آنها نبود که خیانتی در امان باشد. سمک در این ماجرا، مقابله به مثل کرد، یعنی همان کاری را کرد که خواستند با او بکنند.
۷ – معادل امروزی «فروبریم» (بگذار تا فردا داری در میدان فرو بریم)و «قفا زدن» چیست؟
برپا کنیم / پس گردنی
۸ – «گودال » و «گرد» با چه کلمه ای از درس ارتباط و لفظی معنایی دارد؟
با واژه ی «گو» در عبارت «گوی بود ، در آن گر رفت و به کمین نشست»
درس ششم داستان خیر و شر:
نکته ها : کتاب «داستان های دل انگیز ادبیات فارسی به قلم «دکتر زهرا کیا» است. محتوای این کتاب «بازنویسی چند داستان زیبای فارسی است. یکی از داسان های کتاب داستان های دل انگیز ادبیات فارسی داستان خیر و شر است. ناخدا این داستان کتاب «هفت پیکر» نظامی گنجوی است. خیر و شر دارای پیام های بسیاری است . محتوایی ترین پیام داستان این است که کشاکش بین نیکی و بدی همیشگی است ولی سرانجام خوبی بر بدی و نیک اندیشی بر بد اندیشی پیروز می شود. معنی ابیات شعر : بیت اول : بی درنگ آن سنگ گردن بها و درخشان را بیرون آورد و آن را پیش آن موجود پست (شر) که مشک آبی با خود داشت : گذاشت .
بیت ۲ : خیر به شر گفت : من از تشنگی دارم می میرم، به من کمک کن و با دادن جرعه ای آب این آتش تشنگی مرا بر طرف کن.
بیت ۳ : از آن آب زلال و گوارای چون عسل یا از سرجوانمردی جرعه ای به من ببخش و یا آن را در برابر این سنگ های قیمتی بفروش.
بیت ۴ : خیر به شر گفت : بلند شو ، شمشیر و خنجر ( منظور وسیله ای نوک تیز است و همراه آن جرعه ای آب برای من تشنه بیار)
بیت ۵ : چشم های مرا که از شدت عطش مثل پاره های آتش سرخ و داغ شده بیرون آور و با دادن جرعه ای از آن آب گوارا، آتش تشنگی ام را خاموش و برطرف کن.
بیت ۶ : شر که خیر را آماده دید خبرش را درآورد و به سرعت بطرف خیر که مانند خاک خشک، تشنه ی آب و باران بود ، رفت .
نوک خنجر را به داخل حدقه ی چشم خیر فرو برد و در حالی که اصلاً از خاموش کردن چراغهای روشن چشم او ، متأسف و ناراحت نبود . پس از آنکه تشنه را نابینا کرد به او آبی هم نداد، قصد حرکت کرد.
لباس و وسایل مورد نیازش و آن سنگ قیمتی را برداشت و خیر را که نابینا شده بود، تنها بدون یا ر و آذوقه رها کرد.
بیت ۷ : چشم هایی که نابینا شده بودند، کاملاً مثل گذشته بهبود پیدا کردند.
بیت ۸ : تنها فرزند من همین یک دختر عزیر است و ثروت بسیاری دارم.
بیت ۹ : اگر به من دخترم علاقه داشته باشی و اینجا بمانی، بیش ما از جان عزیرتر خواهی بود.
بیت ۱۰ : تو را با رضایت کامل به عنوان داماد انتخاب خواهم کرد.
بیت ۱۱ : همه گوسفندان و شترانم را به تو خواهم بخشید تا از نظر سرمایه، کاملاً بی نیاز شوی.
بیت ۱۲: من همان هم سفرتشنه ی توام که گوهرش را به سرقت بردی و من خوش بخت شدم و تو بدبخت
بیت ۱۳: تو خواستی مرا بکشی اما خدا نخواست . چه خوش بخت است آن کس که به خدا توکل کند و همواره از او کمک بخواهد.
بیت ۱۴ : خداوند به من دولت داد و از من نگهداری کرد و اکنون مرا به مقام پادشاهی رساند.
بیت ۱۵ : وای به حال تو که آدم بد ذاتی هستی . تو قصد کشتن مرا دشاتی حالا خودت جان سالم برد نمی بری.
بیت ۱۶ : شر گفت : درسته من به تو بدی کردم . اما تو به من امان بده و مرا بکش. به بدی من و کارم نگاه نکن و تلافی نکن زیرا اگر من بدی کرده ام به خودم کرده ام.
بیت ۱۷ : هم چنان که خیر، خیراندیش است توشه ی و خیر شر و بدی از تو سر نمی زند.
بیت ۱۸ : چوپان لباس شر را گشت و آن را در سنگ قیمتی را که در کمرش جاسازی کرده بود پیدا کرد.
بیت ۱۹ : چوپان گوهرها را پیش خیر آورد و گفت : سرانجام آن گروه های گم شده، به خیر که قلبش چون گوهر پاک است برگردانده شد.
خودآزمایی درس ۶ :
۱- منظور از «خاک تشنه» در بیت
«شر که آن دید، دشنه بازگشاد / بیش آن خاک تشنه رفت چو باد» کیست؟ مقصود خیر است. شباهت بین خیر و شر و خاک تشنه، نیاز شدید به آب و نیز فروتنی و افتادگی است
۲ – محوری ترین پیام داستان چیست؟ انسان خوب و بد هر دو نتیجه اعمال خود را در همین دنیا می بینند
۳ – چرا «شر» چشم هایش را از خیر طلب کرد؟ شر به خیر گفت : که از او چیزی می خواهد که نتواند آن را پس می گیرد.نیت قلبی او این بود که با کور کردن خیر، اموالش را غارت کند و با رها کردن او در بیابان او را بکشد.
۴ – با مطالعه ی داستان هابیل و قابلی در قرآن مجید، چه وجه اشتراکی بین این دو داستان دیده می شود؟ موضوع کلی هر دو ، رویارویی با نیکی و بدی است . خیر و هابیل، مظهر نیک آندیشی و شر و قابل مظهر حسادت و بد اندیشی اند.
گوهر اول : لعل هایی که شر از خیر گرفت / گوهر دوم : خیر که قلبش مثل گوهر، پاک و بی ارزش بود.
بیاموزیم (۲)
استعاره : هر گاه کسی یا چیزی را که به کسی یا چیز دیگر مانند کنیم، آرای ی تشبیه پدید می آید، اگر از چهار رکن تشبیه، وجه شبه و یکی از دو رکن «مشبه» یا «مشبه به» را هم حذف کنیم ، تشبیه به استعاره تبدیل می شود.
تشبیه ، ادعای همانندی دو چیز است. اما استعاره، ادعای یکسانی و یکی بودن است.
نمونه های استعاره در درس های گذشته :
چرخ گردون به خواست و فرمان او پاینده (چرخ گردان، استعاره برای آسمان)
درود بر پسین بازپسین – گره گشای هر بندی (بند ، استعاره برای گرفتاری و سختی) قطره ی دانش که بخشید ز پیش / متصل گردان به دریاهای خویش (دریاها ، استعاره برای دانش بیکران الهی )
استعاره در حقیقت همان تشبیه است با این تفاوت که در استعاره یک طرف تشبیه (مشبه یا مشبه به ) ذکر می شود. مثال برای حذف مشبه به (چهره اش شکفت (چهره به گل تشبیه شده است)
مثال برای حذف مشبه :
آبشاری طلایی بر شانه هایش ریخته بود (گیسوان به آبشار تشبیه شده است
درس هفتم طوطی و بقالی :
یکی از متون مهم و ارزشمند ادبی و عرفانی فارسی، مثنوی معنوی است. این مثنوی سروده مولانا جلال الدین بلخی است. دارای بیست و شش هزار بیت است و در شش دفتر فراهم آمده است . مثنوی معنوی ، مطالب نغز (شیوا) و لطیف عرفانی و اخلاقی به شیوه تمثیل و حکایت بیان شده است . داستان طوطی و بقال در دفتر اول مثنوی آمده است. هدف و پیام داستان نشان دادن زیان ها و نادرستی داوریهای سطحی و غیرمنطقی و نیز پرهیز از شتاب و اشتباه در قضاوت ، هنگام مشاهده ی تشابه دو پدیده است.
خود آزمایی درس ۷ :
۱٫ رابطه دو بیت زیر را با متن درس پیدا کنید:
آن یکی شیر است اندر بادیه/ و آن دگر شیر است اندر بادیه
آن یکی شیر است کادم می خورد/ و آن دگر شیر است کادم می خورد این دو بیت و ابیات متن درس شماره ۱۷ پیام یکسانی دارند. در این دو بیت، شیر درنده که در بادیه (بیابان است) با شیرنوشیدنی که در بادیه (ظرف بزرگ) است مقایسه شده است. هر دو در نام و محل، شباهت های ظاهری دارند اما تفاوتشان بسیار است آن یکی آدم می خورد و این یکی را آدم می خورد.
۲ – ارتباط آخرین بیت درس را با داستان تشریح کنید مولاناف پیام خود را در آخرین بیت بطور آشکار بیان کرده است و آن این است که در انتخاب دوست و هم نشین بسیار احتیاط کنیم همه از لحاظ ظاهر انسان هستیم اما چه بسار شیطان هایی که در چهره انسان در مسیر زندگی ظاهر می شوند.
۳ – چرا قیاس طوطی خنده آور بود؟ او تنها به ظاهر قضاوت کرد چون خودش به خاطر ریختن شیشه حاوی روغن گل بخارات شد و موهای سرش ریخت. تصور می کرد که هر کس که سرش مو ندارد. مثل او به خاطر ریختن روغن گل مجازات شده است.
بیاموزیم (۲)
تمثیل : آوردن حکایتی از روشن تر شدن مقصود تمثیل نامیده می شود. چنانکه مولانا برای اینکه به ما سفارش کند که باید از زندگی دیگران عبرت بگیریم و اشتباهات آنها را تکرار نکنیم داستان شیر و گرگ و روباه را بازگو می کند. در این داستان تمثیلی هر یک از حیوانات، خود نماد و نشانه ی چیزی هستند، شیر نماد قدرت مطلق، گرگ نماینده ی انسان های خودبین و گستاخ و روباه نما و عبارت دیگران و پندپذیران از خود گذشته است) مولانا و مثنوی برای بیان مطالب اخلاقی و عرفانی خود از تمثیل بسیار بهره گرفته است. به کمک تمثیل می توان بسیاری از مفاهیم را به روشنی منتقل کرد.
آزمون فصل ۲ :
۱ – قدیم ترین و محبوب ترین و رایج ترین نوع ادبی در میان ملت ها …….بوده است.
۲ – مفهوم و پیام کلی بیت زیر چیست؟
ای برادر، قصه چون پیمانه است /معنی اندروی به سان دانه است
۳ – داستان سمک عیار ما اغلب قصه های گذشته ادب فارسی چه تفاوت عمده ای دارد؟
۴ – معنی واژه های مشخص شده را بنویسید : می رفت تا از «طلایه» بگذشت ……/ در آن «گو» رفت و به کمین نشست ……/ در این کار «تعبیه ای » است ………/ تو را به جان ، زینها می دهد……………
۵ – جمله های زیر رابه شکل ساده بنویسید:
الف – توا او را بخواستی بردن ……….
ب – توانی رفیق ……………………..
۶ – معنی واژه های مشخص شده را بنویسید:
توان شراب بسیار برخورد «پیمود» ………/هر چه یافت از زمینه و سمینیه با خود برد ……../ لشکر «شبیخون » آرند………../
۷ – این جمله را معنی کنید : «آتشک ، هوای عیاری ای کرده است»!
۸ – دکتر «زهرا کیا» در کتاب «………..» دوستان خیر و شر را از
مثنوی «…………» سروده ی نظامی ، انتخاب و بازنویسی کرده و همراه چند دوستان بازنویسی شده ی زیبای دیگر، ارائه نموده است.
۹- منظور از «ریگ» چیست یا کیست؟ چرا از این تعبیر استفاده کرده است؟
۱۰- محوری ترین داستان خیر و شر چیست؟
۱۱ – از کلمات داده شده پاسخ های درست را برگزینید:
تشبیه ، ادعای (همانندی – یکسانی) است در حالی که استعاره ادعای (همانندی – یکسانی) است.
۱۲ – در هر یک از ابیات زیر، استعاره را کشیدن خط به دور آن دقیقاً مشخص کنید
الف – قطره ی دانش که بخشیدی ز پیش /متصل گردان به دریاهای خویش
ب – حالی آن لعلی آبدار گشاد / پیش آن ریگ آبدار نهاد
پ – شر که آن دید، دشنه بازگشاد / پیش آن خاک تشنه رفت چو باد
ت – آمد آورد پیش خیر فراز / گفت : گوهر به گوهر آمد باز
۱۳ – مثنوی معنوی ، اثر ……..است، در این کتاب مطالب نغز و زیبای …….به شیوه ی ………بیان شده است. این مثنوی دارای ……….
۱۴- تغییرات ایجاد شده در بیت زیر را اصلاح کنید:
«باغ قیام می کند، سرو سلام می کند/ غنچه پیاده می رسد، سبزه سوار می رود
فصل ۳ – ادبیات پایداری
درس هشتم – گلهایی که در نسیم آزادی می شکفد ادبیات پایداری :
نکته ها ، تعریف ادبیات پایداری (ادب و مقاومت) : مجموعه سروده ها و نوشته هایی است که موضوع اصلی آن ها، دعوت به مبارزه و پایداری در برابر بیدادگران است.
اصلی ترین مسائل ادبیات پایداری عبارتند از : الف – دعوت به مبارزه و تحمل سختیها و مشکلات آن
ب – بیان بیدادگریها و تصویر چهره های بیدادگران
پ – ستایش آزادی و آزادگی
ت – نشان دادن افق روشن پیروزی که ره آورد تلاش، وحدت و همدلی و مبارزه مستمر است
ث – ترسیم مظلومیت مردم
ج- بزرگداشت و ستایش مردم مبارز و شهدا
بهترین نمونه های ادبیات پایداری را در ادبیات هشت سال دفاع مقدس ایران، ادبیات فلسطین و کشورهای آمریکای لاتین می توان یافت
درس ۸
گل هایی که در نسیم آزادی می شکفد مفهوم در بیت درس : ما شهیدان انقلاب اسلامی با حاکم بیدادگر مبارزه و خون خود را در این راه نثار کردیم تلاش ما همچون نسیم سحری آزادی مردهایی بود. نسیم سحرگاه که می وزد، ما را به یاد آورید.
خود آزمایی درس ۸ :
۱ – نویسنده کدام واقعه روزگار ما را به شعر مانند کرده است؟ انقلاب شکوهمند ملت ایران
۲ – منظور از گل هایی که در نسیم آزادی می شکفد چیست؟
منظور اندیشه ها و تفکرات بر حق است ، همچنین می تواند استفاده برای هنرمندان و اندیشه ورانی باشد که مسیر درست را یافته اند و در فضایی برخوردار از آزادی، توانایی ها و قابلیت های خود را در راه بر پایی حق بکار گرفته اند.
۳ – منظور نویسنده از «هنرمندان بسیاری خود را به قطار رسانده اند» چیست؟ بسیاری از هنرمندان را مقدم بر مردم می داند، یا مردم را راهنمای هنرمندان؟
باتوجه به عبارت های «هنرمندان بسیاری، خود را به قطار (مردم انقلابی) رساندند و با مردم نشستند و قلبشان با قلب مردم هماهنگی یافت و امیدوارم که هنرمندان ، قلبشان همچنان با مردم تپید . نویسنده مردم را راهنمای هنرمندان می داند.
خط خورشید:
نکته ها : شعر« خط خورشید» برگرفته از کتاب «مثل چشمه ، مثل راد» اثر شاعر معاصر، قیصر امین پور» است. موضوع کلی شعر، توصیف فضای تاریک قبل از انقلاب و بازگشت امام خمینی به ایران است.
معنی و مفهوم مصراع ها:
گاه گاهی مبارزان «آزادی خواهان همانند شهاب که برای زمانی کوتاه در دل تاریکی می درخشد به سرعت محو می شود، علیه حکومت پهلوی قیام و افشاگری می کردند و به زودی به شهادت می رسیدند. مثل پاک کن که خط را پاک می کند و مثل ابر سیاه که نور خورشید را می پوشاند. در آن محیط خفقان گرفته، عوامل و نیروهای وابسته به حکومت شاه و آزادی خواهان را از میان برمی داشتند و می کوشیدند خاطره ی امام را که در تبعید بود، از یادها محو کنند.
«مردی از شرق برخاست آسمان را ورق زد» یعنی مثل طلوع خورشید که وضعیت آسمان را دگرگون می کند و از ظلمت به روشنی می رساند، امام نیز وضعیت سیاسی ، اجتماعی و …….ایران را متحول کرد.
خودآزمایی درس ۸ :
۱ – در شعر «خط خورشید» چند نماد و نشانه را مشخص کنید
شب : نماد ستم و خفقان / آسمان : نماد پاکی ، خوبی و بخشندگی / خزان ، نماد یأس و ناامیدی / ستاره و شهاب : نماد مبارزان / هوای مه آلود : نماد خفقان
۲ – این شعر در چه قالبی سروده شده است؟
قالب نیمایی شعر نو
۳ – در نمونه از «تشخیص » را در شعر بیابید :
تشخیص : نسبت دادن حالات و صفات انسان است به پدیده های دیگر، در این درس پدیده هایی مانند آسمان، شهاب و خورشید در معنای حقیقی خود بکار نرفته اند که با نسبت دادن صفات و حالات و کارهای انسان به آن ها، آرایه ی تشخیص بکار رفته باشد.
۴ – دو بیت از شعرهای این کتاب را که دارای آرایه ی «مراعات نظیر» باشد انتخاب کرده بنویسید.
قطره ی دانش که بخشیدی ز بیش / متصل گردان به دریاهای خویش
ای برادر ،قصه چون پیمانه است / معنی اندروی بسان دانه است
آتشم را بکش به لختی آب ………/
گفت : مردم ز تشنگی در یاب / آتشم را بکش به لختی آب
شر که آن دید، شبه باز گشاد / پیش آن خاک تشنه نرفت چو باد
بیاموزیم ۴ :
تعریف مراعات نظیر : آوردن حداقل دروازه «سخن» است که با هم به نوعی هنرمندانه متناسب و ارتباط داشته اند، چنان که سراینده ای شعر «خط خورشید» واژه های «دفتر» پاره، برگ ، فصل ، حرف ، خط خورده ، صفحه ، مشق شب، خط زدن، پاک کن ، ابر، پاک کردن و ورق زدن را که همگی اصطلاحات و کلمات مدرسه ای آورده اند، در سروده ی خود آورده است.
اگر از آرایه ی مراعات نظیر هنرمندانه و به جا استفاده شود بر زیبایی و گیرایی شعر و نثر افزوده شود.
ارغون جام عقیقی به سمن خواهد داد/ چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد
زندگی زنگ تفریح نیست، ساعت بعد حساب داریم.
نظرات شما عزیزان:
- خوبم مرسی
منم خوبم وب قشنگی داری ولی حیف نه بازدید داری نه نظر نه هیچی هیچی هیچی
عیب نداره پیشرفت میکنی به نظر من موضوع وبلاگت زیاد جالب نیست
بهتره موضوعش در مورد دخترا باشه من تجربه دارم خیلی بازدیدت میره و مورد دیگه داستان های بد و جوک و پ ن پ و ... است که اگه بیایی تو وبم هست با تشکر وب قشنگی داری ولی قالبشم عوض کن بای حتما سر بزن
پاسخ:ممنون از شما حمید رضا من تو موتور جستجو ها ثبت کردم ولی خب بازدید کننده نداره ولی اخه اگه من بخوام در مورد دختر یا جک یا پ ن پ بزارم تو این وبلاگ معلمان مدرسه خودمون میان بازدید نمیشه از این جور چیزا بزارم اگه راه حل دیگه میدونی به من بگو خوشحال میشم