سال اول دبیرستان

درس اول : در پیشگاه نور

نکات
۱٫ انسان همواره در حال انتخاب است و انتخاب درست متکی بر شناخت درست است .
۲٫ اگر بخواهیم دل بستگی های کوچک وپست ما را به خود جلب نکند بلکه مجذوب یک انتخاب و هدف بزرگ شویم باید شناخت درستی از خوبی ها و زیبائی ها داشته باشیم .
۳٫ داستان حضرت ابراهیم (ع) و نفی معبود ها و دلبستگی های کوچک توسط او، مثال روشنی است بر مدعای ما .
۴٫ او هر معبودی را که غروب و افول داشت دوست داشتنی و سزاوار دل بستن نمی دانست .
۵٫ از دیدگاه حضرت ابراهیم (ع) هر چیز که افول و غروب داشته باشد معلوم است که تحت سیطره و قدرت موجود دیگری قرار دارد .
۶٫ اموری مانند ستاره و ماه و خورشید که حرکت و طلوع و غروب دارند نمی توانند معبود ما باشند معبود ما کسی است که اینها را خلق کرده و بر طبق یک نظام خاصی آنها را به حرکت درآورده است .

تفکر :
۱٫ چه ویژگی در ماه ، ستاره و خورشید است که سبب می شود لایق پرستش نباشند ؟
ویژگی مشترک هر سه افول آنها استدلال حضرت ابراهیم این بود که چیزی که ناپایدار باشد و افول کند شایستگی پرستش را ندارد .

2. کدام جهت را برای زندگی خود برگزید ؟ دلیلش برای انتخاب این جهت چه بود ؟
حضرت ابراهیم (ع) از اینکه ستاره و یا ماه و یا خورشید را معبود خود قرار دهد بیزاری جست و فرمود : من روی خود را به سوی کسی می گردانم که آسمانها و زمین را پدید آورده است .
از دیدگاه حضرت ابراهیم (ع) هر چیز که افول و غروب داشته باشد معلوم است که تحت قدرت و سیطرهء موجود دیگری قرار دارد . معبود ما کسی است که این ها را خلق کرده است و بر طبق نظام خاصی آن ها را به حرکت در آورده است .

درس دوم : تفکری در خویش
نکات
۱٫ هر انسان همواره در حال انتخاب است .
۲٫ نوجوانی و جوانی را باید آغاز انتخاب های بزرگ داشت .
۳٫ همهء موجودات در مسیر از نقص به کمال در حرکتند .
4. رسیدن به کمال یعنی آشکار شدن استعدادهای نهفته .
5. انسان بر خلاف گیاهان و حیوانات استعدادهای نامحدود دارد .
6. انسان جویای کمال است همه تلاشهای او بیانگر این خصوصیت اوست .
7. لحظهء زیبا برای انسان لحظه ای است که انسان به کمالی برسد .
8. درخت وجود انسان با شکوفایی همه استعدادها شادابی می گیرد .
9. کسی که همه استعدادهای او بطور متوازن رشد کند انسانی کامل و دوست داشتنی است .
10. مهمترین استعدا انسان بی نهایت طلبی اوست .
11. بی نهایت ( کمال مطلق ) کسی جز خدا نیست و انسان دانسته و یا ندانسته بدنبال خداست .
12. انسان بر خلاف گیاه و حیوان با تفکر و انتخاب خود باید راه کمال را بپوید .
13. نمونهء برجستهء انسان به کامل امام علی (ع) است زیرا همهء ابعاد وجودی او متوازن و در حد اعلاء رشد کرده است .

سوال های متن :
۱٫چرا دوران نوجوانی و جوانی اهمیت دارد ؟
زیرا این دوره آغاز انتخاب های بزرگ انسان می باشد که به اصل زندگی مربوط می شود .

2. فرق استعداد های گیاهان و حیوانات از یک طرف با استعدادهای انسان از طرف دیگر در چیست ؟
استعدادهای گیاهان و حیوانات محدود است . یک هسته ی خرما می خواهد به یک نخل تنومند تبدیل شود و … ولی استعدادهای انسان متنوع و گسترده است . دیگر اینکه آدمی بی نهایت طلب است گیاه یا حیوان وقتی به سر منزل رسید متوقف می شود ولی استعداد انسان پایان ندارد به هر مرحله می رسد بالاتر را طلب می کند .

3. فرق انسان با سایر موجودات در رسیدن به کمال چیست ؟
گیاهان بطور طبیعی و حیوانات بطور غریزی استعدادهای خود را شکوفا می کنند اما انسان مسئول سرنوشن خود است او باید از « قدرت تفکر و تعقل » و « قدرت انتخاب » خود استفاده کند یعنی خوبی ها را بشناسد و با انتخاب آن راه ها ، بسوی کمال حرکت کند .

4. قرآن درباره قدرت تفکر و قدرت انتخاب انسان چه می فرماید ؟
« انا هدینا السبیل اما شاکرا و اما کفورا » ؛ ما راه را به او « انسان » نشان دادیم یا سپاسگزار (و پذیرا ) خواهد بود یا نا سپاس . این آیه شریفه نشان می دهد که خداوند قدرت تشخیص راه را از بی راهه در نهاد انسان گذاشته است و او خود باید راه راست را انتخاب کند که در این صورت سپاسگزار نعمت خدا بوده است وگرنه موجودی ناسپاس خواهد بود .

5. سخن قرآن دربارهء مسئول بودن انسان نسبت به اعمالش چیست ؟
« کل نفس بما کسبت رهینه ؛ هر کس در گرو کاری است که کرده است . »

6.حقیقت زندگی انسان چیست ؟
شکوفایی تدریجی وجود او و رسیدن به خوبی ها و زیبایی ها یعنی از نقص ها رها شدن و به کمال رسیدن.

7. شخصیت متوازن و متعادل چگونه شخصیتی است و چرا چنین افرادی دوست داشتنی هستند ؟
عبارتست از شخصیتی که همه استعدادهای او بطور متعادل رشد کرده باشد و بخاطر همین مطلب دوست داشتنی هستند .

اندیشه و تحقیق : ۱٫پیام های اصلی درس را در چند بند به ترتیب بنویسید ؟
- موجودات عالم در مسیررهائی از نقص بسوی کمال در حرکتند .
- منظور از رسیدن به کمال عبارتست از شکوفائی استعدادها .
- انسان موجود جویای کمال است .
- لحظهء زیبا برای انسان لحظه ای است که انسان به کمالی برسد .
- گیاهان و حیوانات استعدادهای محدود دارند .
- یکی از استعدادهای انسان بی نهایت طلبی اوست .
- بی نهایت ( کمال مطلق ) کسی جز خدا نیست .
- انسان با تفکر و انتخاب خود راه کمال را می پیماید .

2. تنوع و گستردگی استعدادها مفید است یا مضر ؟ چرا ؟
مفید است و زیبایی وجود انسان به شکوفائی همۀ استعدادهای او بستگی دارد .

3. قدرت تفکر و قدرت انتخاب ، هریک چه نقشی در حرکت کمالی انسان دارند ؟
با قدرت تعقل و آگاهی خود خوبی ها را می شناسیم و با قدرت انتخاب بسوی آن کمال پیش می رویم .
میزان صحت هدف به میزان آگاهی انسان بستگی دارد .
۴٫ چرا انسان مسئول سرنوشت خویش است ؟
چون فعالیت های انسان بر اساس عقل و انتخاب است بنابراین مسئول سرنوشت خویش می باشد .
5. به نظر شما انسان سعادتمند کیست ؟

کسی که توانسته باشد هدف زندگی را به درستی انتخاب کرده باشد و همهء استعدادهایش را بطور
متعادل شکوفا کند . انسانی که همهء استعدادهای او بطور متوازن رشد کرده و به کمال رسیده
خوشبخت است .

هدفهای اصلی زندگی – برترین کمال

درس سوم : هدف های اصل زندگی
نکات
۱٫ انسان ها دارای استعدادهای گوناگونی هستند که با شکوفا کردن آن ها به کمال می رسند . ۲٫ آن ها در انتخاب هدف ها و دلبستگی ها با یکدیگر اختلاف دارند . ۳٫ منشاء انتخاب های انسان اندیشه و تفکر اوست . ۴٫ اگر در بینش ها اختلاف باشد در انتخاب هدف ها و دل بستگس ها نیز اختلاف پیش می آید . ۵٫ اگر خود و استعدادهای خود را درست بشناسیم ، به انتخاب درستی هم دست خواهیم زد . ۶٫ رفتار هرکس تجلی انتخاب های او و انتخاب هایش آیینۀ بینش ها و نگرش های اوست . ۷٫ آدم های بزرگ مقاصد بزرگ دارند . ۸٫ ما برای انتخاب صحیح هدف ها و دل بستن به آنها معیار و ملاک می خواهیم . ۹٫ چون خداوند خالق ماست بنابراین از هرکس به ما آگاه تر و مهربان تراست و بنابراین در کتابش معیارهایی برای انتخاب هدف های اصلی به ما ارائه کرده است . ۱۰٫ از نظر قرآن هدف های دنیایی سه ویژگی دارند : – تمام شدنی و پایان پذیرند . – احتمال نرسیدن به هدف های زود گذر هست . – اگر به عنوان هدف اصلی انتخاب گردند مانع رسیدن به مقاصد دیگر می شوند . ۱۱٫ از نظر قرآن هدف هایی آخرتی سه ویژ گی دارند : – نامحدودند و بی پایان . – سعی برای هدف های آخرتی نتیجه بخش است .
- توجه به آنها مانع نیل به مقاصد دیگر نیست . ۱۲٫ راه درست در زندگی آن است که هدف های آخرتی را اصل قرار بدهیم و هدف های دنیایی را وسیله و نردبان برای رسیدن به هدف های آخرتی در نظر بگیریم .

سوال های متن :
۱٫ منشاء تفاوت انسانها به چیست ؟
انسانها دارای استعدادهای بسیاری هستند . علت اختلاف انسانها به این است که آنها در انتخاب هدف ها و دل بستگی ها با یکدیگر اختلاف دارند . کسانی به دنبال کشف اسرار طبیعت اند برخی در اعماق دریاها درجستجویند و گروهی سینهء فضا را می شکافند …

2. داشتن بینش درست چه نقشی در زندگی انسان دارد ؟
اگر خود و استعدادهای خود را درست بشناسیم به انتخاب درستی هم دست خواهیم زد و در غیر این صورت به بیراهه خواهیم رفت .

3. رفتار هر کس نشانه چیست ؟
رفتار هر کس تجلی انتخاب های او و انتخاب هایش آیینهۀ بینش ها و نگرش های اوست .

4. داشتن معیار در انتخاب هدف ها چه ثمراتی دارد ؟
- به وسیله معیار ، ارزش هدف ها را مشخص می کنیم .
- متناسب با ارزشی که هدف ها دارند به آن ها رتبه می دهیم .
- به وسیله ی معیار ، هدف های زندگی را به درستی برخواهیم گزید تا عمر ما ثمر دهد و به رستگاری برسیم .

5. خدای بزرگ درباره دل بستگی ها برخی آدمیان چه می فرماید ؟
می فرماید : هرکس که خواهان دنیای زودگذر است بزودی هرکه را خواهیم نصیبی از آن دهیم . آنگاه جهنم را برای او قرار می دهیم که به خواری در آن داخل می شود . و هرکس خواهان آخرت است و برای آن سعی می کند در حالی که مؤمن باشد تلاش آنان پاداش داده خواهد شد .

6. ویژگی های هدفهای دنیایی را بنویسید ؟
- تمام شدنی و پایان پذیرند .
- احتمال نرسیدن به هدفهای زودگذر وجود دارد .
- اگر به عنوان هدف اصلی انتخاب گردند مانع رسیدن به مقاصد دیگر می شوند .

7. ویژگی های هدف های آخرتی را بنویسید ؟
- نامحدود و بی پایان اند .
- سعی برای هدفهای آخرتی نتیجه بخش است .
- توجه به آن ها مانه نیل به مقاصد دیگر نیست .

اندیشه و تحقیق :
۱٫ پیام های اصلی درس را به ترتیب در چند بند تنظیم کنید .
۱) انسانها در انتخاب هدف ها و دل بستگی ها با یکدیگر اختلاف دارند .
2) منشاء انتخاب های انسان اندیشه و تفکر اوست .
3) اگر خود را درست بشناسیم انتخاب هایمان درست خواهد بود .
4) رفتار هرکس تجلی انتخاب های او و انتخاب هایش آیینهء بینش ها و نگرش های اوست .
۵) ما برای انتخاب هدف نیازمند به معیار هستیم و چون خداوند از هرکس به ما آگاهتر و مهربانتر است بهترین معیارها را در کتابش به ما ارائه کرده است .
۶) از نظر قرآن راه درست آنست که هدفهای آخرتی که نامحدود و جاودانه اند را اصل قرار دهیم و هدفهای دنیایی را وسیله و نردبان برای رسیدن به هدفهای آخرتی قرار دهیم .

2. در ابتدای درس سه سوال مطرح شده است . با توجه به آن چه در درس آموخته اید به آن ها پاسخ دهید .
۱) چرا انسان ها هدف ها و دلبستگی های مختلف دارند ؟
دلبستگی های مختلف بواسطه ی اندیشه های مختلف است . هرکس متناسب با فکر خود برای خود هدفی را بر می گیرند .

2) آیا معیاری برای داوری درباره ی این اختلاف ها وجود دارد ؟
خدای رحیم و مهربان که مشتاق سعادت ماست در قرآن کریم در این مورد مارا هدایت و راهنمایی می کند و معیار انتخاب هدف های اصیل از غیر آن را مشخص فرموده و آثار و نتایج آن ها را نیز یاد آور می شود . او که از همه به ما مهربانتر و از خود ما به نیازهای ما آگاه تر است .

3) آیا می توان هدف ها و دل بستگی های اصلی انسان را کشف کرد ؟
آری ، عقل ما این قدرت را دارد ما باید به دنیال آن دسته از دل بستگی ها باشیم که جواب گوی نیازهای مادی و معنوی ما باشد . این دل بستگی ها باید همیشگی و پایان ناپذیر باشند . چنین هدف هایی حتماً به نتیجه می رسند و مانع از رسیدن به هدف های پایان پذیر نیستند .

3. با مطالعه ی پیام هایی که از آیات شریفه ی دری به دست آمد دل بستگی ها و هدف های دنیایی و اخروی را مقایسه کنید .
دل بستگی های دنیایی

دل بستگی های اخروی

۱٫ زود گذر و پایان پذیرند .

۱٫ جاویدان و پایان ناپذیرند .

۲٫ ممکن است انسان به مقداری از هدف های دنیایی برسد .

۲٫ سعی برای هدف های اخروی نتیجه بخش است .

۳٫ مانع رسیدن انسان به هدف های جاوید می شوند.

۳٫ مانع از رسیدن انسان به هدف های دنیایی نیستند.

درس چهارم : برترین کمال
نکات
۱٫ هدف های پایان پذیر ارزش و اهمیت یکسان ندارند .
۲٫ هدف های اخروی هم درجات متفاوتی دارند .
۳٫ برخی از هدف ها به گونه ای هستند که رسیدن به آن ها مساوی است با رسیدن به هدف های دیگر
4. هر چه هدف ما برتر و جامع تر باشد نهال وجود ما پر بارتر و متناسب تر و زیباتر رشد خواهد کرد و به کمال خواهد رسید .
۵٫ خداوند مبدأو سرچشمه ی خوبی هاست . هر خوبی در این جهان و آن جهان از اوست .
۶٫ آدمی در ذات خود در جسنجوی سرچشمه ی خوبی ها و زیبایی هاست و تا به آن نرسد آرامش نخواهد یافت .
۷٫ پس مقصود و محبوب نهایی ما ذات مقدس خداوند است .
۸٫ اگر روح انسان بی نهایت طلب است ، شایسته است که تنها تقرب و نزدیکی به خدای بزرگ مقصد نهایی او باشد .
۹٫ تقرب به برترین محبوب و مقصود سهم بلند همتان کوشاست .
۱۰٫ حضرت ابراهیم (ع) به مردم آموخت که نباید به هدف های پایان پذیر دل بست بلکه باید روی به سوی کسی نمود که پایانی ندارد و خالق جهان آفرینش است . خدایی که سرچشمه ی خوبی ها و زیبایی ها است .
سوال های متن :
۱٫ آیا هدف های دنیایی و پایان پذیر ارزش یکسانی دارند ؟
خیر ارزش یکسانی ندارند به طور مثال اگر از انسان بخواهند میان سلامتی و داشتند یک خانه ی زیبا یکی را انتخاب کند با اندکی تفکر سلامتی را بر می گزیند و خانه ی زیبا را رها می کند .
۲٫ هدف های جامع چگونه هدف هایی هستند ؟
هدف های جامع به گونه ای هستند که هدف های دیگر را هم در بر دارند و رسیدن به آن ها مساوی با رسیدن به هدف های دیگر هم هست . به طور مثال یک کوهنورد علاوه بر این که یک ورزشکار است سلامتی جسمانی نیز دارد . استقامت خوبی کسب کرده . از مشاهده ی مناظر طبیعی کوهستان هم لذت می برد .
۳٫ هدف های برتر و جامع تر چه فایده ای دارند ؟
استعدادهای بیشتری را در برمی گیرند . نهال وجود مارا پر بارتر و متناسب تر و زیباتر رشد خواهند داد و به کمال خواهند رساند .
۴٫ ویژگی های هدف های دنیایی و آخرتی را بنویسید . ( با توجه به قرآن )
۱) آن چه خدایی است پایان ناپذیر و همیشگی است .
2) آن چه خدایی نیست نابود شدنی است .
3) خوبی های این جهان کالای اندکی بیش نیست .
4) آنچه نزد خداست برتر و پایدارتر از خوبی های این جهان است .
5) پاداش های دنیا و آخرت همه از سوی خداست .
6) برترین پاداش برای انسان خشنودی خداست .
5. مبدأ خوبی ها کیست چرا ؟
خداوند مبدأ و سرچشمه ی خوبی هاست زیرا هر خوبی در این جهان و در ؟آن جهان از اوست .

6. گمشده ی انسان چیست ؟

آدمی در ذات خود درجست و جوی سرچشمه ی خوبی ها و زیبایی هاست و تا به آن منبع و مبدأ دست نیابد آرامش نیافته و تز پای نخواهد نشست . پس مقصود و محبوب نهایی ما ذات مقدس خداوند است .
۷٫ تقرب به خدا نصیب چه کسانی می شود ؟
این مقصد ،همت بزرگ و اراده ی محکم می طلبد . تقرب به برترین محبوب و مقصود مهم بلند همتان کوشاست .
اندیشه و تحقیق :
۱٫ پیام های اصلی را به ترتیب در جدول زیر تنظیم نمایید .
شماره

پیام های اصلی

۱٫

هدف های جامع به گونه ای هستند که رسیدن به آن ها مساوی با رسیدن به هدف های دیگر است .

۲٫

هر چه هدف ما جامع تر باشد وجود ما پربارتر و زیباتر رشد خواهد کرد .

۳٫

خداوند مبدأ همه خوبی هاست زیرا هر خوبی که در این جهان باشد از اوست .

۴٫

انسان در ذات و سرشت خود به دنبال مبدأ خوبی ها و کمال ها است و تا به آن نرسد آرامش نخواهد یافت .

۵٫

مبدأ همه ی کمال ها و خوبی ها خداست و بنابراین انسان موجود خداجوست .

۶٫

تقرب به برترین محبوب و مقصود سهم بلند همتان کوشاست .

2. بزرگی انسان ها و عظمت زندگی آن ها به چه چیزی بستگی دارد ؟ چرا ؟
بزرگی انسانها به هدف ها و دل بستگی های آنها بستگی دارد . انسانهای بزرگ مقاصد بزرگ دارند . زیرا آنا با اندیشه خود دریافته اند که امور دنیایی چون زود گذر و فانی هستند قابل دل بستن نیستند بنابراین بدنبال هدف باقی و ابدی که منشأ همه کمال ها و زیبایی هاست رفته اند.
۳٫ عبارت های زیر را تکمیل کنید :
الف ) اگر دل بستگی هایم را درست انتخاب کنم و هر یک را از امور برتر قرار دهم . درخت وجود من پربارتر و متناسب تر و زیباتر رشد خواهد کرد .
ب ) برترین محبوب ذات مقدس خداوند است زیرا او مبدأ هستی ئ سرچشمه ی همه ی خوبی هاست .
۴٫ چه ارتباطی کیان درس اول و درس چهارم برقرار است ؟
در درس اول در مورد حضرت ابراهیم (ع) دیدم که او از معبودی که غروب و افول می کند بیزاری می جوید و رو به سوی خالق آسمانها و زمین می آورد . در درس چهارم همین مطلب تحلیل شده است . انسان ذاتاموجود کمال جوست و تا به کمال مطلق نرسد آرام نمی گیرد و خداوند مبدأ و سرچشمه ی همه ی خوبی هاست چون آن ها را خلق کرده است . پس مقصود و مطلوب انسان خداست .

تو را چگونه بخوانم – صفات خدا در کلام خدا

در پیشگاه نور – تفکری در خویش
مرحلهء اول :
آمادگی در اندیشه و قلب
درس اول : در پیشگاه نور